Bulgar Türkleri’nin Kökeni: Tarihin Büyük Gizemi
Bulgar Türkleri, Balkanlar’da kalıcı bir devlet kuran ilk Türk kavmi olarak tarihe damga vurmuş, ama kökenleri hâlâ bir bulmaca gibi. Türk mü, İranî mi, Slav mı, yoksa hepsinden bir parça mı? Geçen ay bir tarih sohbetinde “Bulgarlar gerçekten Türk müydü?” sorusuyla karşılaşınca, bu konuya dalmaya karar verdim. Bu makalede, Bulgarların kökenine dair öne çıkan teorileri ve spekülasyonları sizinle paylaşacağım.
1. Türk Köken Teorisi: Bozkırın Mirasçıları
En çok kabul gören görüş, Bulgarların Türk kökenli olduğu. Orta Asya’nın göçebe Türk topluluklarından doğdukları düşünülüyor.
- Neden Türk? Bulgarlar, Onogur Türkleriyle bağdaştırılıyor. “Onogur”, Türkçede “on oğur” (on kabile) demek olabilir. Asparuh gibi liderlerin adları ve devletin töresi, Türk izleri taşıyor.
- Kanıtlar: 5. yüzyılda Volga’da Büyük Bulgar Devleti’ni kuranlar, Hazarlar ve Oğuzlarla komşuydu. Dil ve kültürde Türk damgası hissediliyor.
- Merak Uyandıran Detay: “Bulgar” adı, Türkçede “bulgamak” (karışmak) kelimesinden mi geliyor? Bu, onların farklı kavimlerle kaynaşma hikayesine cuk oturuyor.
2. İranî Köken Teorisi: Sarmat Gölgesi
Bazıları, Bulgarların İranî (Sarmat veya Alan) bir kökene sahip olabileceğini söylüyor. Daha az popüler, ama ilginç bir bakış.
- Neden İranî? Erken dönemde Alanlarla komşuydular. Kurganlardaki bazı buluntular, İranî motifler taşıyor gibi.
- İzler: Volga’da Sarmatlarla karıştıklarına dair ipuçları var. “Bulgar” kelimesinin İranî bir kökten geldiği bile öne sürülüyor.
- Spekülasyon: Acaba Bulgarlar önce İranî bir topluluktu da, Türklerle birleşip Türk kimliğine mi büründü? Bu soru, kafamı kurcaladı.
3. Slav Köken Teorisi: Balkan Dönüşümü
Bulgarların Slav kökenli olduğunu savunanlar, Balkanlar’daki Slavlaşma sürecine bakıyor. Ama bu, erken Bulgarlar için pek inandırıcı değil.
- Neden Slav? 9. yüzyılda Han Boris’le Hıristiyanlığı kabul edip Slavlarla kaynaştılar. Bugünkü Bulgarların Slav kimliği, köken tartışmasını ateşliyor.
- Dayanak: Tuna Bulgar Devleti’nde Slav nüfus baskındı; elitler bile Slav diline geçti.
- Spekülasyon: Belki Bulgarlar, Slav bir topluluktu ve Türkler tarafından yönetilen bir azınlıkla Balkanlar’a geldi? Ama bu, Türk teorisiyle çelişiyor.
4. Karışık Köken Teorisi: Bozkırın Harman Yeri
Son yıllarda öne çıkan bir fikir: Bulgarlar, tek bir kökene dayanmıyor; Türk, İranî ve diğer kavimlerin karışımı.
- Neden Karışık? Göç yollarında Hunlar, Alanlar ve Slavlarla iç içe geçmişler. Bu, çok renkli bir kimlik demek.
- Kanıtlar: Kurganlarda hem Türk hem İranî izler var. Slavlarla erken entegrasyon da bu resmi tamamlıyor.
- Hayal Gücü: Bulgarlar, Hunların dağılmasından sonra doğan bir konfederasyon muydu? Farklı grupları birleştiren bir “yapay” kavim fikri, oldukça çekici.
5. Tartışmalı Spekülasyonlar: Uç Noktalar
Bulgar kökeni hakkında daha az kabul gören, ama merak uyandıran fikirler de var:
- Hun Kalıntısı: Bulgarlar, Hunların bir parçası mıydı? Kanıt zayıf, ama romantik bir düşünce.
- Bağımsız Kavim: Ne Türk ne İranî, tamamen özgün bir topluluk muydular? Dil ve kültür bunu pek desteklemiyor.
- Moğol İzleri: Moğol kökenli olabilirler mi? Zaman çizelgesi buna izin vermiyor, ama yine de ilginç.
Sonuç: Bulgarların Gizemli Yolculuğu
Bulgar Türkleri’nin kökeni, tarihsel sis perdesiyle kaplı. Türk teorisi en güçlü duruyor, ama İranî ve karışık köken fikirleri de masada. Slav köken, daha çok Balkanlar’daki dönüşümünü açıklıyor. Spekülasyonlar, Bulgarların Orta Asya’dan Balkanlar’a uzanan yolunda çok renkli bir mozaik olduğunu fısıldıyor. Bu gizemi çözmek isteyenler için bir öneri: Bulgaristan’daki Pliska kalıntılarını ya da Volga kıyılarını keşfedin; o topraklar, Bulgarların sessiz hikayesini anlatıyor.
Yorum Gönder
0Yorumlar