Deliorman’ın Yiğit Pehlivanları: Er Meydanının Devleri
Deliorman… Meşe gölgelerinde, tarlaların bereketinde, köy düğünlerinin coşkusunda yetişen pehlivanların diyarı. Tuna’nın serin havası, akıtma kokan sofralar, kaave eşliğinde anlatılan türküler… İşte bu topraklar, er meydanının devlerini doğurdu. Koca Yusuf’tan Kurtdereli’ye, Filiz Nurullah’tan genç Mehmet Feraim’e, her biri Deliorman’ın yiğit ruhunu taşıdı. Hadi, er meydanına çıkalım, bu pehlivanların hikâyelerini bir bir anlatalım; tozlu minderlerde, nara seslerinde, mertlikte buluşalım.
1. Koca Yusuf: Cihan Pehlivanı
1857’de Şumnu’nun Karalar köyünde doğdu, Deliorman’ın gururu Koca Yusuf. 1.90 m boyu, 130 kg ağırlığıyla bir devdi. Çocukken tarlalarda, akranlarıyla kapışarak güreşe başladı. Köyün ustaları onu er meydanına hazırladı. Mertliği, dürüstlüğüyle nam saldı, “Cihan Pehlivanı” oldu.
Şampiyonluklar
- 1884’te Kırkpınar’da başpehlivan.
- 1894’te Avrupa’da, 1898’de Amerika’da sırtı yere değmedi.
- Paris’te, Londra’da, New York’ta rakiplerini mindere yapıştırdı. Avrupa gazeteleri, “Bir Türk gibi kuvvetli” deyimini onunla popülerleştirdi.
Hikâyeler
Koca Yusuf, Avrupa’da mayo giymeyi reddetti; kispet benzeri şortla güreşti. Rakiplerini dakikalar içinde devirirdi. Le Journal yazdı: “Her gece Yusuf’u yenebilmek için onlarca pehlivan mindere çıkıyor, hepsi yeniliyor.” Ama en unutulmaz anı, Amerika’da. 1898’de, organizatörler onu “damızlık boğa” gibi sergilemek isteyince, Yusuf narayı bastı: “Ben damızlık gelmedim buraya, pehlivanım ben!” Bu söz, Deliorman’ın onurunu, yiğitliğini haykırdı. Ne yazık ki aynı yıl, Amerika dönüşü vapurun batmasıyla hayatını kaybetti. Karalar’da hâlâ onun adına güreşler yapılır, akıtma yenir, türküler söylenir.
2. Filiz Nurullah: Devlerin Devi
1870’te Şumnu’nun Bıyıklı köyünde doğdu, tam adı Ali Nurullah Hasan. 2.18 m boyu, 175 kg ağırlığıyla dünya güreş tarihinin en iri pehlivanlarından. “Filiz” lakabı, upuzun boyundan geldi. Koca Yusuf’la komşu köylerde büyüdü, sadece ona yenildi.
Şampiyonluklar
- 1900’de Paris Altın Kemer Turnuvası şampiyonu.
- Londra ve St. Petersburg’da sayısız galibiyet.
- Amerika ve İngiltere’de rakipleri minderde titretti.
Hikâyeler
Paris’te Koca Yusuf’la yan yana göründüğünde, rakipler maç yapmadan pes etti. Fransız hoca Desbounet, “Filiz’in salonda durması bile insanı titretir,” dedi. İri cüssesi yüzünden bazı turnuvalara alınmadı, ama o hep Deliorman’ın ruhunu taşıdı. 1912’de İstanbul’da vefat etti. Şumnu’da onun izinde gençler hâlâ kispet bağlıyor.
3. Kurtdereli Mehmet: Dünya Şampiyonu
1864’te Tırnova’nın Bukriva (Çobanköy) köyünde doğdu. 1.95 m boyu, 148 kg ağırlığıyla bir devdi. 1876-78 Osmanlı-Rus Harbi’nde ailesiyle Balıkesir’in Kurtdere köyüne göç etti. 19 yaşında düğün güreşlerinde nam saldı, Ahmet Pehlivan’dan ders aldı.
Şampiyonluklar
- 1899’da Paris Şehir Ödülü Turnuvası şampiyonu.
- Fransa, İngiltere, Hollanda, Amerika’da hiç yenilmedi, Dünya Şampiyonu oldu.
- 1911’de Taksim Talimhane’de İngiliz, Hollandalı, Macar, Avusturyalı ve Rus pehlivanları yendi.
Hikâyeler
1885’te, 21 yaşındayken Koca Yusuf’la güreşti. Yusuf, “Bu delikanlıyı ezmeyin, büyük pehlivan olacak,” diyerek parayı ona verdi. 1911’de, 47 yaşında, romatizmalı koluna rağmen Macar Caya’yı “bohça gibi” fırlattı, “Al usta, bu senin olsun,” diye nara attı. Deliorman’dan çıkıp dünya minderlerinde bayrak dalgalandırdı.
4. Hergeleci İbrahim Mahmut: Oyun Ustası
Deliormanlı, Koca Yusuf’la aynı dönemde doğdu. 1.90 m civarı, 130 kg, en çok oyun bilen pehlivan. Torlaklı Deli Hafız’dan güreş öğrendi. İzmit Derbent’te, Sanmeşe’de ustasıyla gömülü.
Şampiyonluklar
- 1899’da Paris’te Kara Ahmet’in ustası olarak şampiyonluk yolunu açtı.
- Selanik Başçınar’da Adalı Halil’le berabere, Çorlu’da galip.
Hikâyeler
“Hergeleci” lakabı, hırçın ve çevik stilinden geldi. Deliorman’ın sık ormanlarındaki çeviklik, onun minderine yansımıştı. Koca Yusuf’a yenildi, ama onunla güreşmek bile onurdu. Köylerde anlatılır: İbrahim, rakiplerini oyunlarıyla şaşırtır, sonra kündeye alırdı.
5. Katrancı Mehmet: Orman Yiğidi
19. yüzyılın sonlarında Deliorman’da doğdu. 1.90 m civarı, güçlü yapısıyla biliniyordu. Ailesi katran ticaretiyle uğraşırdı, lakabı buradan geldi.
Şampiyonluklar
- Kırkpınar’da başpehlivan (1880’ler-1890’lar).
- 1899’da Kurtdereli’yle Paris’te Fransız pehlivanları yendi.
Hikâyeler
Paris’te Kurtdereli’yle omuz omuza güreşip rakipleri korkuttu. Deliorman’ın ormanlarından gelen katran kokusu, onun gücüne güç katmış gibiydi. Köyünde hâlâ anlatılır: Katrancı, minderde değil, sanki tarlada çalışır gibi güreşirdi.
6. Kel Aliço: Deliorman Devi
Şampiyonluklar
- 42 yıl güreşip yenilmedi, Kırkpınar’da sayısız başpehlivanlık.
- Pomak güreşçilerin öncüsü, Kavasoğlu Koca İbrahim’in akrabası.
Hikâyeler
Koca Yusuf’un hayran olduğu Şamdancıbaşı Kara İbo’yla güreşti. Sarayda şamdancıbaşılık yaptı, ama asıl şöhreti er meydanında. Deliorman’ın Pomak Türkleri’nin gücünü temsil etti.
7. Rüstem Pehlivan: Harbin Yiğidi
1860’larda Razgrad’ın Müftüler veya Karacaat köyünde doğdu. Babası değirmenci ve pehlivandı. 1877 Osmanlı-Rus Savaşı’nda cepheye koştu.
Şampiyonluklar
- Bulgar pehlivan Petar’ı yenerek Deliorman’da şöhret.
- İstanbul’da Kara Ahmet’e meydan okudu, birçok galibiyet.
Hikâyeler
1898’de Servet-i Fünun’da Kurtdereli’yle fotoğrafı çıktı: “Anadolu’nun baba yiğitleri.” 93 Harbi’nin acısını yüreğinde taşıdı, güreşle umut oldu. Deliorman’ın dirençli ruhunu mindere taşıdı.
8. Mehmet Feraim: Genç Yıldız
1990’larda İsperih’in Peçenitsa köyünde doğdu. Ulusal Spor Akademisi mezunu, 26 yaşında (2020). Güreşe okulda başladı, Levski takımına seçildi.
Şampiyonluklar
- 2010’da Avrupa 16 yaş gençler ikincisi.
- 2013’te dünya 19 yaş gençler üçüncüsü.
- 2014’te Taşkent’te yetişkinler dünya sekizincisi.
Hikâyeler
Mehmet, “İyi hocalar olmazsa güreşte yükselemezsin,” diyor. Yusufhanlar’daki turnuvalarda parlıyor. Deliorman’ın geleneğini geleceğe taşıyor.
Son Söz: Deliorman’ın Narası
Deliorman’ın pehlivanları, sadece minderin değil, bir halkın yiğitleri. Koca Yusuf’un “Ben damızlık gelmedim!” narası, Filiz’in dev cüssesi, Kurtdereli’nin mertliği, Mehmet’in genç ateşi… Hepsi, akıtma kokan sofralarda, türkülerle ısınan gecelerde yaşıyor. Deliorman, hâlâ er meydanında nara atıyor. Bir kaave iç, bir türkü dinle; bu yiğitlerin ruhunu hisset.
Kaynakça
- Vikipedi, Deliorman
- TDV İslâm Ansiklopedisi, Deliorman
- Dünya Bizim, Pehlivanlar Diyarı Deliorman
- Kırcaali Haber, Ünlü Pehlivan Koca Yusuf
- Karesi Belediyesi, Kurtdereli Mehmet Pehlivan
- BNR, Deliorman’ın Genç Yıldızı Mehmet Feraim
Yorum Gönder
0Yorumlar