Rumeli’de İslamiyet: Balkanlar’da Müslümanlık Nasıl Yaşanıyor?
Rumeli, yani Balkanlar, Osmanlı’nın İslam’ı yaydığı topraklar. Yüzyıllar boyunca Müslüman topluluklar burada kök saldı, ama zamanla savaşlar, komünizm ve modern hayat bu mirası değiştirdi. Bugün Balkanlar’da İslam, ülkeden ülkeye, etnik gruptan gruba farklı yüzler gösteriyor. Hangi ülkede İslamiyetin gerekleri ne kadar yerine getiriliyor, Müslümanlar dinsizleşiyor mu, hangi topluluk daha dindar? Gelin, ülke ülke ve etnik gruplara bakarak bu soruları anlamaya çalışalım.
1. Balkanlar’da İslamiyet: Genel Bir Bakış
Balkanlar’da İslam, 14. yüzyıldan itibaren Osmanlı’yla yayıldı. Bugün buradaki Müslümanlar, çoğunlukla Sünni Hanefi; bir kısmı da Bektaşi gibi Sufi geleneklere bağlı. Müslüman nüfus, Arnavutlar, Boşnaklar, Türkler, Pomaklar ve Romanlardan oluşuyor. Ama komünizm dönemi, savaşlar ve seküler politikalar, dini pratikleri etkiledi. Şimdi ülkeleri tek tek inceleyelim; İslam nasıl yaşanıyor, kim ne kadar dindar?
2. Ülke Ülke ve Etnik Gruplara Göre Müslümanlık
Bosna-Hersek
Müslüman Nüfus: Yaklaşık %50 (1.8 milyon).
Etnik Grup: Çoğunlukla Boşnaklar.
Bosna’da İslam, ılımlı bir şekilde yaşıyor. 1992-95 savaşından sonra dindarlık arttı; camiler doluyor, gençler arasında başörtüsü yaygınlaştı. Ama günlük ibadetler sınırlı; Ramazan ve bayramlar dışında camiye giden az. Bir ankete göre, Müslümanların %54’ü kendini “sadece Müslüman” görüyor. Kadınların azı başörtülü, çoğu seküler bir hayat sürüyor. Dinsizleşme var, ama Sufi gelenekler hâlâ güçlü.
Arnavutluk
Müslüman Nüfus: %56-70 (1.6-2 milyon).
Etnik Grup: Arnavutlar.
Arnavutluk’ta komünizm dini silip süpürdü; camiler yıkıldı, ibadet yasaklandı. Bugün Müslümanlar çoğunlukta, ama dindarlık çok düşük. Çoğu “kültürel Müslüman”; namaz, oruç az, alkol tüketimi yaygın. Bektaşilik güçlü, mistik bir İslam var. Dinsizleşme belirgin; din, günlük hayatta pek yer almıyor. Avrupa’nın en seküler Müslüman ülkesi diyebiliriz.
Kosova
Müslüman Nüfus: %95’ten fazla (1.8 milyon).
Etnik Gruplar: Çoğunlukla Arnavutlar, az sayıda Boşnak ve Türk.
Kosova’da Müslümanlar Sünni, dindarlık orta-yüksek. 2018 anketinde halkın %80’i kendini “dindar” görmüş. Ramazan’da camiler dolu, gençlerde dini kimlik artıyor. Ama günlük namaz herkesçe kılınmıyor; seküler yaşam da var. Başörtüsü az, ama çoğalıyor. Dinsizleşme düşük; savaş sonrası dini kimlik güçlendi.
Bulgaristan
Müslüman Nüfus: %10-13 (600-800 bin).
Etnik Gruplar: Türkler, Pomaklar, Romanlar.
Bulgaristan Türkleri ılımlı bir İslam yaşıyor; Ramazan ve bayramlar önemli, ama namaz kılan az. Pomaklar daha dindar; köylerde gelenekler sürüyor. Romanlarda Salafi etkiler artsa da genelde dindarlık düşük. Başörtüsü kırsalda yaygın, şehirde az. Türklerde sekülerleşme var, ama kimlik korunuyor; Pomaklar dirençli.
Kuzey Makedonya
Müslüman Nüfus: %33-37 (700 bin).
Etnik Gruplar: Arnavutlar, Türkler, Romanlar, Torbeşler.
Arnavutlar dindar; camilere katılım yüksek. Türkler ve Torbeşler daha seküler; Romanlarda Salafi etkisi var, ama genelde zayıf. 2018’de halkın %80’i “dindar” demiş. Başörtüsü Arnavutlarda artıyor. Dinsizleşme Arnavutlarda az, diğer gruplarda daha çok.
Sırbistan
Müslüman Nüfus: %3-4 (200-300 bin).
Etnik Grup: Boşnaklar (Sancak), az sayıda Arnavut.
Sancak Boşnakları dindar; camiler aktif, Ramazan hareketli. Ama azınlık olmaları dini yaşamı zorlaştırıyor. Şehirlerde sekülerlik hakim; gençlerde dinsizleşme artıyor, ama kimlik güçlü.
Karadağ
Müslüman Nüfus: %17-20 (100-120 bin).
Etnik Grup: Boşnaklar, Arnavutlar.
Dindarlık orta; Ramazan ve bayramlar önemli, ama günlük ibadet az. Seküler yaşam yaygın; gençlerde dinsizleşme artıyor, göç etkili.
Yunanistan
Müslüman Nüfus: %1.5 (150-200 bin).
Etnik Grup: Batı Trakya Türkleri.
Türkler dindar; camiler aktif, gelenekler yaşıyor. Azınlık baskısı var, ama dinsizleşme az; İslam, kimliklerini koruyor.
Romanya
Müslüman Nüfus: %0.2 (50-70 bin).
Etnik Grup: Türkler, Tatarlar.
Dindarlık düşük; kültürel Müslümanlık hakim. Sekülerleşme yüksek; din, günlük hayatta az.
3. Sonuç: Kim Ne Kadar Dindar?
Balkanlar’da İslamiyetin gerekleri en çok Kosova ve Kuzey Makedonya’daki Arnavutlar, Bosna’daki Boşnaklar ve Bulgaristan’daki Pomaklar tarafından yerine getiriliyor. Arnavutluk ve Romanya’da ise dini pratikler çok zayıf. Müslümanlar tamamen dinsizleşmiyor, ama sekülerleşme artıyor; özellikle şehirli gençlerde. En dindar topluluklar Kosova Arnavutları, Sancak Boşnakları ve Pomaklar; Türkler genelde ılımlı, Romanlar ise düşük dindarlıkta. Rumeli’de İslam, geçmişten gelen mirasını koruyor, ama modern hayatla şekilleniyor.
Kaynaklar
- Pew Research Center, “The World’s Muslims: Religion, Politics and Society”, 2012.
- Halil İnalcık, “Osmanlı ve Balkanlar”, Türk Tarih Kurumu.
- Hugh Poulton, “The Balkans: Minorities and States in Conflict”, Minority Rights.
- Eurobarometer ve Balkan Barometer Anketleri, 2018.
Bu kaynaklar, Balkanlar’daki Müslüman toplulukların dindarlık düzeylerini anlamak için güvenilir veriler sunuyor.
Yorum Gönder
0Yorumlar