Batı Trakya’da Türk ve Pomakların Mücadelesi: Bulgaristan’la Ortak Acılar
Batı Trakya’da Türkler ve Pomaklar, 1900’lerden beri Yunanistan’ın baskılarıyla mücadele etti. Bulgaristan’da “Yeniden Doğuş Süreci”yle kimlikleri silinmeye çalışılan Türk ve Pomakların acısı, Batı Trakya’da başka kılıflarla yaşandı. İsimler değiştirildi, Türkçe susturuldu, kültür yok sayıldı. Gel, bu iki bölgedeki ortak çileyi yakından görelim.
1. Balkan Savaşları: İlk Yara
1912-1913 Balkan Savaşları, Batı Trakya ve Bulgaristan’daki Türkler ile Pomaklar için kâbus gibiydi. Bulgar ordusu Kırcaali ve Rodoplar’da köyleri yaktı, binlerce insan ya öldü ya da Anadolu’ya kaçtı. Batı Trakya, kısa bir Bulgar işgali gördü; ardından 1923 Lozan Antlaşması’yla Yunanistan’a geçti. Bulgaristan katliam ve sürgünle vururken, Batı Trakya’da asimilasyonun tohumları ekildi.
- Bulgaristan: 400 bin kişi göç etti, köyler harap oldu.
- Batı Trakya: İşgal kısa sürdü, ama Yunan baskısı başladı.
2. 1930’lar-1940’lar: Kimlik Krizi
Bulgaristan’da 1934’te Pomaklara “Müslüman Bulgar” dediler, isimlerini zorla değiştirdiler. Batı Trakya’da ise Türkler “Müslüman azınlık” diye etiketlendi, “Türk” kelimesi resmi kayıtlardan silindi. İskeçe ve Gümülcine’de Türk okulları kapandı, tabelalar indirildi. Pomaklara “İslamlaşmış Yunan” yaftası vurulup Türklerden koparılmaya çalışıldı. Bulgaristan’da Türkçe yasaklandı; Yunanistan’da ise eğitim hakkı elden gitti.
- Bulgaristan: İsimler Bulgarlaştırıldı, okullar kapandı.
- Batı Trakya: Türk kimliği reddedildi, eğitim engellendi.
3. 1980’ler: Aynı Acının Farklı Yüzü
Bulgaristan’da 1984-85’te “Yeniden Doğuş Süreci”yle 800 bin Türk’ün adı değiştirildi. Türkçe konuşmak suçtu, mezar taşları Bulgarca yazıldı, camiler yıkıldı. Batı Trakya’da ise Türkler “Yunan Müslümanı” diye sınıflandırıldı. İskeçe Türk Birliği ve Gümülcine Türk Gençler Birliği, “Türk” adını taşıdığı için 1983’te kapatıldı. Yunanistan’da baskılar daha çok bürokrasiyle geldi; vakıflara el kondu, müftü seçimleri yasaklandı.
- Bulgaristan: Dil, din, kimlik yok edildi.
- Batı Trakya: Dernekler kapatıldı, vakıflar gasp edildi.
4. Bölgelerdeki Çile
İskeçe: Türklerin yoğun olduğu bu şehirde 1980’lerde okullar kapatıldı, öğretmenler işsiz kaldı. Bulgaristan’da dil susturulurken, burada eğitim hakkı yok edildi.
Gümülcine: Türklerin kalbi. 1984’te müftü seçimi engellendi, vakıf malları devlete geçti. Bulgaristan’da camiler yıkılırken, burada dini özgürlükler kısıtlandı.
Rodoplar: Pomakların yurdu. Yunanistan, onları “Yunan kökenli” diye Türklerden ayırmaya çalıştı. Bulgaristan’da isimler değişirken, burada kimlikler inkar edildi.
Dedeağaç: Türk nüfusu azaldı, ekonomik baskılarla göç hızlandı; Bulgaristan’daki 1989 göçüne benzer bir kader.
- Bulgaristan: Kültür ve kimlik silindi.
- Batı Trakya: Eğitim ve din hakkı gaspedildi.
5. Günümüz: Bitmeyen Baskılar
Bulgaristan’da 1989’da 350 bin Türk göçe zorlandı. Batı Trakya’da Türk ve Pomak nüfusu 150 bine düştü. Yunanistan, Avrupa Mahkemesi’nin kararlarını hiçe sayıyor; 2008’de İskeçe Türk Birliği’ni açtırmadı, Türkçe anaokulları hâlâ kapalı. Pomakları Türklerden ayırmak için “ayrı halk” propagandası sürüyor. Bulgaristan’da mezar taşları tahrip edildiyse, Batı Trakya’da vakıf malları hâlâ devletin elinde.
- Bulgaristan: Büyük göç ve kültürel yıkım.
- Batı Trakya: Hak ihlalleri devam ediyor.
6. Direnişin Ruhu
Baskılara rağmen Türkler ve Pomaklar kimliklerini korudu. Batı Trakya’da Türkçe yasaklansa da gizli şiirler, destanlar yazıldı. Pomaklar türküleriyle, danslarıyla ayakta kaldı. Nakışlardaki motifler, zeybekler, horolar; hepsi asimilasyona karşı bir kalkan oldu. İskeçe’den Rodoplar’a bu miras, gençlere umutla taşınıyor.
- Dil ve Şiir: Maniler, destanlar halkı birleştirdi.
- Müzik ve Dans: Pomak horosu, Türk zeybeği kimliği yaşattı.
- Motifler: El işlerindeki desenler geçmişi unutmadı.
Son Söz: Aynı Acı, Aynı Direniş
Batı Trakya’daki Türkler ve Pomaklar, Bulgaristan’dakilerle aynı çileyi çekti. Bulgaristan isimleri, dili, mezarları yok ederken; Yunanistan Türk kimliğini silip vakıfları aldı. Ama ne türküler sustu ne danslar bitti. İskeçe’den Rodoplar’a, bu halklar direnişleriyle yaşıyor. Bir türkü dinle, bir nakış gör; o acıyı ve umudu hisset.
Kaynakça
- Batı Trakya Türk Azınlığı Dayanışma Derneği Raporu, 2021.
- Kaya, M. “Pomakların Kimlik Mücadelesi.” İÜ Sosyoloji Dergisi.
Yorum Gönder
0Yorumlar